Son dönemde defineciler işi öyle abarttı ki kendilerine dernek kurup aylık dergi çıkarıyorlar. Kendi aralarında yazıştıkları, şifreli onlarca web sitesi üzerinden de alışveriş ve ‘dayanışma’larını sürdürüyorlar. Kazı ve satışlarını buralardaki forumlarda canlı yayınlıyorlar. Arkeofili internet sitesi defineciliğin geldiği noktaya dikkat çekmek için bu sitelere sızdı. Arkeofili ekibi durumun vehametini anlamak için sosyal medya platformlarındaki bütün defineci gruplarına bir süreliğine üye oldu. Sahte hesaplar üzerinden arkeolojik eserleri satmak için ilan veren kaçakçılarla birebir konuşmalar yaptı. Hazırladıkları, “Türkiye’nin kültür mirası yağmalanıyor, haberiniz var mı?” başlıklı dosyada ürkütücü tabloyu ortaya koydular. Dosyaya göre, İstanbul tarihini 8500 yıl geriye götüren ve İstanbul Arkeoloji Müzesi tarafından o dönemde kazılan Yenikapı metro istasyon kazılarından çıktığı ileri sürülen sikkeler sözkonusu kanallardan satışa çıkarıldı.
DURUM VAHİM
Arkeofili ekibi hazırladıkları dosyada şu görüşlere yer verdi: “Türkiye’nin dört bir yanında canlı yayınla kazı yaparak internet üzerinden eserlerin satışını yapan definecilerin içine sızdık ve durumun vehametini ortaya koyduk. Söz konusu sayfalarda her gün kaçak kazılarla elde edilmiş tarihi eserler satışa çıkarılıyor, ederleri soruluyor, bölgeyi kazmak için birbirinden akıl isteniyor, detektörler satılıyor, sayfaya üye olan polisler ifşa ediliyor, bulunan mozaiklerin videoları paylaşılıyor. Sahte hesap üzerinden konuştuğumuz bir defineci, açık açık Yenikapı kazılarında bulunmuş bir esere sahip olduğunu, eserin gerçek olduğunu ve bunun satışını yapmak istediğini söylüyor.”
CEZALAR YETERLİ DEĞİL
Bu sitelerde olup bitene bakılırsa, defineciler her gün, tümülüs, höyük, antik kentleri kaçak yollarla kazıp yağmalıyor. Arazide iş üstünde yakalanırlar ya da çıkarılan eserler bir yerden bir yere nakledilirken kolluk güçleri tarafından tespit edilirse dava açılıyor. 2863 sayılı Kültür Varlıklarını Koruma Yasası çerçevesinde haklarında işlem yapılıyor. Oysa kültür varlıklarını bulmak için izin almadan kazı ya da sondaj yapmak suç. Bu kişiler 2 yıl ila 5 yıl arası hapis cezasına çarptırılıyor. Kazı ya da sondaj sit alanı, koruma kanunun belirttiği yerler dışında yapılıyor ise verilen ceza üçte bir oranında indiriliyor. Şayet bu kişiler buldukları kültür varlıklarını kaçırarak yurtdışına satıyor ise bu ceza iki kat daha fazla oluyor. Arkeologlar bu cezaların caydırıcı olmadığını söylüyor.
DEFİNE ARAMAK SERBEST ÇIKARMAK YASAK!
Türkiye’de izinsiz definecilik suç sayılıyor. Kendi arazinizde bile olsa Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan izin almadığınız müddetçe kazı yapamazsınız. Ancak dedektörle define aramak suç olarak görülmüyor. 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda belirtilen yerler dışında dedektör kullanmak yasal. Aramanın serbest, çıkarmanın yasak olması definecileri cesaretlendiriyor.
KAÇIRILANLARI GERİ ALMAK BÜYÜK MÜCADELE
TÜRKİYE yurtdışına kaçırılan eserlerin iadesi için son yıllarda büyük mücadele veriyor. Kültür varlıklarımızın geri getirilmesi için Dışişleri Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı büyük emek harcıyor. Sınırlarımız ötesindeki koleksiyonerlerin katalogları taranıyor, müzayedeler takip ediliyor. Anadolu kökenli olduğu bilimsel olarak ispat edilen eserlerin iadesi için önce diplomatik görüşmeler yapılıyor ve anlaşma sağlanamazsa davalar açılıyor. Bulunduğu ülkenin avukatlarına davaları takip etmesi için milyonlarca lira harcanıyor. İadesi sağlanan eserlerin nakli için sigorta ve transfer harcamaları yapıyor.