Türkiye’de ideal bir Coğrafi İşaretler sisteminin kurulabilmesi, yöresel ürünlere değer kazandırılarak sürdürülebilir kırsal kalkınmanın desteklenmesi ve biyolojik çeşitliliğin korunması amacıyla 15 Ekim 2012 tarihinde kurulan “Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YÜCİTA)” dördüncü çalıştayını “Akdeniz Ülkeleri Gastronomi Günleri” organizasyonu çerçevesinde Hatay’da gerçekleşti.
YÜCİTA, Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı (DOĞAKA) ve Mustafa Kemal Üniversitesi’nin birlikte düzenledikleri “Akdeniz Ülkelerinde Coğrafi İşaretler” konulu panelde Türkiye ve diğer Akdeniz ülkelerinde Coğrafi İşaretlerle ilgili mevcut durum ve gelişmeler irdelenmiş, DOĞAKA bölgesinin Coğrafi İşaret potansiyeli ve geleneksel Hatay mutfağı tanıtıldı, Metro Toptancı Market’in Kastamonu Taşköprü sarımsağı konusundaki çalışmaları bir başarı örneği olarak sunuldu.
Aydın Ticaret Borsası Genel Sekreteri Çimen Mutlu’nun da görev aldığı “Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YÜCİTA)” tarafından yapılan açıklamada şu görüşlere yer verildi: “Otantiklik ve özgünlük gibi ikili bir karakter sunan yöresel ürünler tüketicilerin sağlığı, biyoçeşitliliğin ve kültürel özvarlığın korunması ve bölgelerin sürdürülebilir kalkınması bakımından Türkiye için çok önemli bir fırsat oluşturmaktadır. Bu fırsatın iyi değerlendirilmesi ise etkin bir Coğrafi İşaret sisteminin kurulmasına bağlıdır. Olağanüstü bir yöresel ürün potansiyeline sahip olan Türkiye’de Coğrafi İşaretlerle ilgili uygulama 1995 yılında başlamış, kabul edilen 555 sayılı ‘Coğrafi İşaretlerin Korunmasına dair Kanun Hükmünde Kararname’ ile bugüne kadar sorumlu kuruluş Türk Patent Enstitüsü’nce 178 ürünün Coğrafi İşaret tescili gerçekleştirilmiştir. Tescillerin 128’i tarım ve gıda ürünleri oluşturmakta olup halen başvurusu yapılmış 204 ürün bulunuyor. Ancak bu hızlı gelişmeye rağmen konuyla ilgili temel yasa 1995 yılından bu yana çıkarılamamış, Coğrafi İşaret uygulaması tescil verme düzeyinde kalmıştır. Nitekim sistemin temel unsurlarını oluşturan köken adının korunması ve yönetimi konusunda ne ulusal ne de ürünler düzeyinde etkin bir kurumsal yapılanma gerçekleştirilememiş, Coğrafi İşaretli ürünlerin tescil belgelerinde öngörülen kurallara göre üretildiğini denetleyecek Avrupa Birliği 45011 normlarına göre akredite olmuş bağımsız ve tarafsız denetim kuruluşları da yaşama geçirilememiştir. Tescilli ürünlerin inandırıcılığını vurgulamak amacıyla satılan ürünler üzerinde Coğrafi İşaret logolarının konulması uygulaması da yasanın çıkmayışı nedeniyle gerçekleştirilememiştir. Bu durum piyasalarda yoğun haksız rekabetin yaşanmasına ve gıda piyasalarımızda Coğrafi İşaret tescili almış yöresel ürünlerimizin sahte ve taklitlerine sıklıkla rastlanılmasına neden olmaktadır. Özvarlığımızı oluşturan yöresel ürünlerimizin uluslararası düzeyde korunabilmeleri de özellikle son yıllarda komşu ülkelerin ürünlerimize sahip çıkma girişimleri sonunda önem kazanmıştır. Son olarak Kayseri Pastırması ile ilgili Bulgaristan’ın ve Ege Sultani Üzümü konusunda Yunanistan’ın Avrupa Birliği tescil başvurularının kabul edilmesi üzerine sırasıyla Kayseri Ticaret Odası ve İzmir Ticaret Borsası itiraz süreçlerini başlatmış bulunmaktadır. Bu risk diğer coğrafi işaretli ürünlerimiz için de söz konusu olabilecektir. Bu nedenle, Devletin, Avrupa Birliği ile coğrafi işaretlerin karşılıklı tanınması konusunda acilen ikili görüşmelere geçmesi gerekmektedir. Nitekim Avrupa Birliği üyesi olmayan Gürcistan ve Moldova bu süreci başarı ile tamamlamış bulunmakta, Magrep ülkelerinin girişimleri de sürmektedir. Özvarlığımızı oluşturan yöresel ürünlerimizin tüm bu gelişmeler karşısında korunup geliştirilmeleri parlamentoya sunulan ancak 2009 seçimleri nedeniyle kadük olan ‘Coğrafi İşaretler ve Geleneksel Ürün Adı korunmasına dair kanun tasarısının’ Avrupa Birliği 1151/2012 sayılı tüzüğüne göre revize edilip ivedilikle yasalaştırılmasıyla sağlanabilecektir. Ayrıca, Türk Patent Enstitüsü bünyesinde Coğrafi İşaretlerle ilgili bir daire başkanlığının acilen kurulması gerekmektedir”