1300 liralık yeni asgari ücretle asgari ücretle birlikte, 2008’den sonra fiş toplanarak alınabilen vergi iadesinin yerini alan “Asgari Geçim İndirimi’nin (AGİ) ücretin içinde mi dışında mı” olduğu tartışılırken aslında tüm çalışanlar için devlet bütçesinden verilen AGİ’yi işverenden almanın zorlaştığı, bu nedenle açılmış çok sayıda dava bulunduğu ortaya çıktı. Hem asgari ücretlilerin, hem de diğer ücretlilerin bordrolarında Ocak 2016 itibarıyla 123 lira ile 209 lira arasında değişen aylık AGİ’nin ayrı gösterilip, çalışanlara da ödenmesi gerekiyor. Bunu yapmayan işverenler daha sonra yargı kararlarıyla faiziyle ödemek zorunda kalıyor.
Eskiden uygulanan vergi iadesinin yerine 2008 yılında getirilen Asgari Geçim İndirimi konusunda, aradan geçen 8 yıla rağmen karışıklık yaşanıyor. Kurumsal işletmeler, AGİ’yi ücretlere doğrudan yansıtırken, işçisiyle “net ücret” üzerinden sözleşme yapan çoğu işletmede çalışanlar AGİ’den yararlanamıyor. Örneğin, işçi ile işveren net bin 500 lira ücret üzerinden anlaşmışsa, vergi oranı ilerleyen aylarda yükseldiğinde normalde bin 500 liranın altına düşmesi gereken ücret sabit kalıyor. Buna karşılık, medeni durumu ne olursa olsun, kaç çocuğu bulunursa bulunsun AGİ ödenmiyor. İşçi ile işveren brüt ücret üzerinden anlaşma yaptığında ise AGİ ödemelerinde sorun yaşanmıyor.
8 YILDIR AGİ ASGARİ ÜCRET İÇERİSİNDE
2008 yılından beri kamuoyuna ilan edilen asgari ücret rakamının içerisinde, bekâr veya eşi çalışan çocuksuz işçiler için ödenen AGİ de yer alıyor. 1 Ocak’tan itibaren geçerli olan bin 300 liralık net ücretin içerisinde bekâr veya eşi çalışan çocuksuz işçi için 123.53 lira tutarındaki AGİ de yer alıyor. Fakat, eşin çalışıp çalışmaması ve çocuk sayısına göre bin 300 liraya ilaveten 86.46 liraya kadar ulaşan ilave AGİ’nin ise ayrıca ödenmesi gerekiyor. Ancak asgari ücretle çalışmayanların bir kısmı bu farkı da alamıyor.
TEZGÂHTAR 2015'TE AGİ’SİNİ YARGITAY KARARI İLE ALABİLDİ
AGİ’nin ücrete dahil olduğunu iddia ederek ayrıca ödemeyen işverenler, daha sonra faiziyle birlikte ödemek zorunda kalıyorlar. Yargıtay tarafından bu konuda işçiler lehine verilmiş çok sayıda karar bulunuyor. İşçilerin alacak davalarında artık kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti, izin parasının yanı sıra ödenmemiş asgari geçim indirimi de talep ediliyor. Başka bir hukuki sorun yoksa, AGİ ile ilgili talepler yargı organlarınca kabul ediliyor. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 11 Kasım 2015 tarihinde verdiği 2014/19641 Esas ve 2015/32013 Karar sayılı dava İstanbul Anadolu 20. İş Mahkemesi’nde açıldı. Davacı işçi, 2009 yılında tezgâhtar olarak çalıştırıldığı süper marketten asgari geçim indirimi, fazla mesai, genel tatil ve yıllık izin ücreti alacaklarının faiziyle ödenmesini talep etti. Yerel mahkeme diğer bazı alacaklarla birlikte asgari geçim indirimi ödenmesini kararlaştırdı. Temyiz başvurusu üzerine dosyayı görüşen Yargıtay da işçinin talep ettiği döneme ilişkin hesaplanan 344.66 lira tutarındaki asgari geçim indiriminin yasal faiziyle birlikte ödenmesine hükmetti.
"265 SAYILI TEBLİĞ ‘NET ANLAŞMADA DA AGİ ÖDENİR’ DİYOR"
Asgari Geçim İndirimi’nin nasıl uygulanacağı, 265 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile düzenlenmiş bulunuyor. Tebliğin 5. maddesi, “Net ücret üzerinden anlaşmak suretiyle çalışanlar da asgari geçim indiriminden yararlanacak olup, hesaplanan vergiden mahsup edilen asgari geçim indirimi tutarları net ücretleri ile birlikte ücretliye ödenecektir” diyor.
NASIL HESAPLANIYOR?
Asgari geçim indirimi; ücretin elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan asgari ücretin yıllık brüt tutarının (1647 TL); mükellefin kendisi için yüzde 50’si, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için yüzde 10’u, çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki çocuk için yüzde 7.5, üçüncü çocuk için yüzde 10, diğer çocuklar için yüzde 5 oranında uygulanıyor.
FORM DOLDURMAK GEREKİYOR
Tebliğe göre, AGİ için işverenlerin tüm ücretlilerden medeni durumları, çocuk sayıları ile eşinin iş ve gelir durumu konusunda “Aile Durumu Bildirimi” formu alması gerekiyor. Evlenme, boşanma, ölüm ve doğum nedeniyle durumlarında değişiklik olan işçilerin ise işverene bir ay içinde bildirmesi isteniyor.
ÇOCUK İÇİN EŞLERDEN BİRİ ALIR
Peki anne ve babadan ikisi de çalışıyorsa bu durumda Asgari Geçim İndirimi nasıl uygulanıyor? Çocuklar için uygulanan AGİ’den aynı anda hem anne, hem baba yararlanamıyor. Çocuklar kimin üzerinden sosyal güvenlik hizmeti alıyorsa, AGİ’den de o eş yararlanabiliyor.