Mart ayından bu yana geçen 4 ayda pirinç, kuru fasulye ve kırmızı mercimek fiyatlarında market raflarında dikkat çeken artışlar görülüyor. Bu süreçte pirinçte 2-2.5 lira, kırmızı mercimekte 3 lira, kuru fasulyede ise kalitesine göre 4-6 lira arasında fiyat artışı yaşandı. Pirinç ve kuru fasulyede fiyat artışında etken olarak 'sezon sonu' işaret ediliyor. Ancak uzmanlar bu artışlarda pandeminin sürmesi ve gıdaya olan talebin artmasını bekleyenlerin tarımsal emtia yatırımlarının etkili olduğunu, ayrıca stok yapılan ürünlerin fiyat yükseldikçe piyasaya sunulacağını vurguluyor. Temel gıda ürünleri olarak bakliyatın önemine dikkat çeken uzmanlar, tarımsal üretimle ilgisi olmayan, sadece pandemi döneminde yatırım amacıyla bu alanı kullananların ayıklanması gerektiğini belirtiyor!
Türkiye'de ilk yeni tip koronavirüs (Kovid-19) vakasının ardından hem online alışveriş siteleri, hem de market raflarından çektiğimiz fotoğraflarla bugünkü fiyatları karşılaştırdığımızda bakliyat markalarının yükselen fiyatları göze çarpıyor. Pirinç, kırmızı mercimek ve kuru fasulyede fiyat artışı yaşanırken; bulgur, nohut ve yeşil mercimek fiyatları aynı kalmış.
Üç nedeni var
Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, tüm dünyada gıdaya olan talebin 'endişeyle' artışına devam ettiğini anlatırken, bakliyattaki fiyat artışlarının başlıca üç nedenini ise şöyle açıkladı:
"Mesela nohut için yapılan çalışmalar meyvelerini verdi. Üretim arttı, ithalat bitti diyebiliriz. Özel planlar yapıldı, destek verildi, ekim alanları sağlandı. Pirinç, kırmızı mercimek ve özellikle fasulyede üretim taleple aynı oranda artmıyor. Bu ilk sorun. İhtiyacın kalan kısmı için ithalat yoluna gidiliyor. Burada ise hem dövizdeki artış, hem de salgın nedeniyle ithalatın daha maliyetli hale gelmesi direkt fiyatlara yansıyor. Son olarak ise, özellikle salgınla vakaların ve kayıpların daha yüksek olduğu zamanlarda kuru gıdaya olan yoğun talebi gördük. Pandeminin sürmesiyle bu talebin devam etmesini öngörüp depolayanlar olduğu bilgileri geliyor. Fiyat artışıyla piyasaya sürecekleri ürünlerden daha fazla kazanacaklar. Bunlar üreticiler değil; üretici zaten hasat yapar yapmaz satmak zorunda kalıyor. Borçlarını ödemesi, geçinmesi lazım."
Pozitif ayrımcılık
Türkiye, kırmızı mercimek ve kuru fasulyedeki üretimi artırmak için çalışmalar yapıyor. Bu kapsamda desteklemelerde 'pozitif ayrımcılık' uygulanacak. Bulunduğu coğrafyada baklagil üretimi, ticareti ve sanayisinde lider konumunda olan, işleme ve paketleme tesislerinde ileri teknolojileri kullanan Türkiye, küresel baklagil üretiminde 3 büyük üretici arasında yer alıyor. Türkiye aynı zamanda nohut ve mercimeğin gen merkezlerinden biri konumunda bulunuyor. Gelecek dönemde özellikle kırmızı mercimekte destekler sayesinde önemli üretim artışları bekleniyor.
Hasat ağustos sonu
Kuru fasulye üretiminin önemli merkezlerinden biri Konya. Ağustos sonu, eylül başında yeni hasat gelecek. Bu sayede fiyatları bir miktar gevşeyebileceği bekleniyor. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Süleyman Soylu, "Sezon sonu olmasıyla piyasada ürün daha az olabilir. Bölgede ekim alanlarında bir miktar artış da var. Bir salgın süreci yaşıyoruz. Emtialar arasında bu ürünlere yatırım bile yapılmış olabilir. Çünkü tüm dünyada talep yüksek. Piyasaya, depolara da fazla ürün gelmediğini görüyoruz" dedi.
'Az ürün geliyor'
Ulusal Baklagil Konseyi Başkanı Abdullah Özdemir, pirinçte ve kuru fasulyede sezon sonu olduğunu hatırlatırken, yeni hasatla makul bir seviyeye geri dönmesini beklediklerini söyledi. 'Yerli kırmızı mercimek ise enteresan şekilde yükseldi' diyen Özdemir, "Bölgelerde stokçuların spekülasyonuyla arttı diyebiliriz. Az ürün geliyor. Fiyatın artacağını öngören ürünü piyasaya sunmuyor. Mesela fasulye ise dünyada da pahalı. İthal getirmek bile pahalıya geliyor. Diğer taraftan bakliyat insanlar için erişilebilir önemli bir protein kaynağı. Bereketli ürünlerdir. Bağışıklığı korurlar. Her zaman artırmaya odaklandığımız üretim ve makul fiyatlar ile tüketiciye ulaşmaya önem veriyoruz" ifadelerini kullandı.
Ton fiyatları yükselmiş
Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) günlük piyasa ve borsa fiyatlarının yer aldığı 10 Temmuz bültenine göre, geçen yıl ile karşılaştırıldığında yurt içi fiyatlarda ton/TL olarak kırmızı (iç) mercimek 3 bin 650 lira iken 7 bin lira olarak kayıtlara geçmiş. Fasulye ise ortalamada 6 bin 500 lira iken 10 bin lira olmuş. Osmancık pirinçte 5 bin 400 lira bandı, 6 bin 600 lirayı aşmış. Uluslararası ihracat fiyatlarında ise Kanada mercimeğinde yıllık artış yüzde 37 olarak görülüyor. ABD pirincinde ise yüzde 12 yükseliş var.