Akıllı Şehir Bursa, Bölüm 1 : Trafik

Bursa'da yaşayan bizler için, özellikle işe gidip gelirken toplu taşımayı değil aracınızı kullanıyorsanız bu sorunu her gün giderek daha fazla hissediyorsunuz. Bu köşede şimdiye kadar hep teknoloji ağırlıklı yazılar okudunuz ve bu seri de farklı olmayacak. Bugün, yurtdışından uygulama örnekleriyle teknolojinin trafik sorununu nasıl kolaylaştırabileceğine dair somut örnekler vereceğim. 

Öncelikle, Türkiye'de devletin çeşitli kurumlarında kabul görmüş ve araştırmalara konu olmuş açık devlet / açık veri protokolünden bahsetmek istiyorum. Open Knowledge Foundation tarafından dünya çapında bir politika olarak tanıtılan Açık Veri, basitçe kamu hizmetlerinin ilerletilmesi, şeffaflaşması ve yurttaşlara daha homojen biçimde oluşturulması için geliştirilebilecek teknoloji projelerinde kullanılmak üzere, kamu kurumlarının kendi alanlarıyla ilgili verileri yazılım geliştiricilerin ve araştırmacıların hizmetine sunmasını öngörüyor. 

Open Knowledge Foundation : https://okfn.org
Türkçe Tanımlar ve Kavramlar : http://opendefinition.org/od/1.1/tr/
Konuyla ilgili örnekler de içeren Tübitak Araştırması : http://bit.ly/1l3ovuW
Barcelona Kentinin Açık Veri Portalı : http://opendata.bcn.cat/opendata/en

Örnekleri incelediğinizde göreceksiniz ki temel konu bir kamu alanında, söz gelimi bir kentte kullanılan kamusal hizmetlerle ilgili verilerin ham veri olarak dışarı açılması. Yani devlet sırlarından söz etmiyoruz. Bunu sorunlu alanlara uygularsanız, bu örneğin şehrin toplu taşımacılık hizmetleriyle ilgili verilerin bir servis (API) halinde kullanıma sunulması anlamına geliyor. Somutlarsak, herhangi birisi yazılım üzerinden bir sorgulama yaparak Bursa'da hangi otobüsün kendisine yakın hangi duraktan saat kaçta geçeceğini öğrenebilir. Aynı şekilde bir yazılım kişilere kentte herhangi iki nokta arasında toplu ulaşım ile rota planlaması da yapabilir.

Trafik sorununa çözüm senaryomuzun ikinci ayağı, ısı haritası denen grafik gösterim şekli. Bir örneğini bu adresten görebilirsiniz. İsrailli girişim Waze, Türkiye'de de açık olan uygulamalarında yoğun trafikte yolunuzu bulmanız için gerekli navigasyon talimatlarını düzenlerken, trafik verilerini hiç alışık olmadığımız bir kaynaktan alıyor : kullanıcılarının cep telefonlarından. Uygulamayı kullanan her kullanıcı aynı zamanda bir veri kaynağı, an itibariyle bulunduğu konumu ve hızını Waze'e iletiyor. Böylece gerçek zamanlı bir trafik denetleme sistemine de sahip oluyorsunuz. Bir alanda ne kadar fazla insan birikimi varsa, o alan o kadar kırmızı (ısınmış) görünüyor. Şimdiki sistemde bu bilgileri kamu kuruluşlarından alıyoruz, oysa elimizde çok daha iyi bir alternatif var. 

Senaryonun üçüncü ayağı, deep learning (derin öğrenme) ve öneri motorları. Bir çeşit bulanık mantık ile çalışan ve artık tüm dünyada yazılım geliştiricilerin kullanabileceği web servisler ile teknoloji devleri Amazon, Microsoft veya Google tarafından sunulan yazılım algoritmalarından söz ediyoruz. 

Son olarak, teknolojinin olmazsa olmaz dördüncü ayağına geliyoruz. Kullanıcılar, yani topluluk. Trafik sorununa çözüm olabilecek uygulamayı kullanan insanlar iki şekilde rol oynayabilir : cep telefonlarının Waze örneğinde olduğu gibi merkeze bilgi aktarması yoluyla ve hangi kullanıcıların işlerine hangi noktalar arasında seyahat ettiğini paylaşması ile. 

Bursa'da arabayla işe gidiyorsanız farketmişsinizdir : çoğu araçta 1 veya 2 kişi var. Bu araçlar aşağı yukarı benzer noktalar arasında seyahat ediyor. Bursaray kullanıyorsanız, Bursaray'ın özellikle belirli saatler veya belirli duraklar arasında aşırı kalabalık olduğu size aşikar olmalı. Aynı şekilde, bazı şehir içi otobüs hatlarının çok az yolcu ile seyahat ettiğini de görmüş olmalısınız.

Yanlış anlamayın. Burulaş'ın böylesi bir hizmeti var. Bursa Ulaşım ve Burulaş Trafik adlı iki mobil uygulama.  Kullanıcı yorumları bazı sıkıntılara işaret ediyor. Ama daha önemlisi bu veri sadece Burulaş'ın kendi uygulamaları üzerinden erişilebilir halde, yani Bursa'daki ulaşım verilerini kullanarak herhangi bir yazılım geliştiricinin yazılım geliştirebilmesi olanaklı değil. 

Bir başka deyişle veri "açık" değil. Oysa açık veri, birden fazla yazılım geliştiricinin insanların aktüel sorunlarına çözüm bulmasını sağlayabilir. 

Şimdiye kadar alt alta yazdığımız şeyleri toplarsak, nasıl bir çözümümüz olur ?   

Kapalı bilgiler, kapalı ekonomiler gibi geride kalıyor. Bursa'mızı bir 21 YY kenti yapacak uygulamalara giden yol, bu konuyla ilgili altyapıları açmaktan geçiyor. Bu konulardan hasbelkader haberdar bizlere de elimizden geleni herhangi bir karşılık beklemeden yapmak düşüyor.