Türkiye İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA), 2013 yılına ait ‘Kalkınma Yardımları Raporu’nu açıkladı. Raporda Suriyeli misafirlere yapılan yardımlar nedeniyle Orta Doğu Bölgesi’nin 1 milyar 766,54 milyon dolar ile yardımlardan en çok yararlanan bölge olduğu belirtildi.
Başbakanlık Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) Türkiye Kalkınma Yardımları Raporu’nu açıkladı. Raporda şu ifadelere yer verildi: "Türkiye ekonomisi, son on yılda gösterdiği ustun performans ve yakalanan yüksek büyüme rakamlarını çevre ülkelerde yaşanan tüm ekonomik ve siyasi krizlere rağmen 2013 yılında da sürdürdü. Makroekonomik göstergeler acısından bir önceki yılla karşılaştırıldığında, 2013 yılında yakaladığı yüzde 4’luk büyüme oranı ile Türkiye’nin Gayrisafi Milli Hâsılası (GSMH) 786 milyar dolardan 789 milyar dolara, kişi başına düşen gelir ise 10.505 dolardan 10.782 dolara yükseldi. 2013 sonu itibarıyla Türk ekonomisi, satın alma gücü paritesine göre Gayrisafi Yurtiçi Hâsıla (GSYİH) sıralamasında, Avrupa Birliği üyesi ve aday ülkeler arasında 6. büyük ekonomi, dünyada ise 16. büyük ekonomi konumunda oldu.
Resmi Kalkınma Yardımının Gayrisafi Milli Hâsılaya bölünmesiyle (RKY/GSMH) hesaplanan Binyıl Hedefi gerçekleşme düzeyi 10 yıl önce binde 1 iken, 2013 yılında bu rakam binde 4,2 olarak hesaplandı. Türkiye’nin resmi ve özel akımlarının toplamı 2013 yılında 4 milyar 347 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2013 yılında 3 milyar 307 milyon dolar Resmi Kalkınma Yardımı yapıldı. Özel akımların tutarı 1,1 milyar doları geçmiş olup, bu rakam Türk özel sektörü tarafından hayata geçirilen 820 milyon dolarlık yatırım ile STK’ların 280,23 milyon dolar tutarındaki yardımların toplamı oldu".
RESMİ KALKINMA YARDIMLARI
Rapora göre resmi kalkınma yardımlarının 3 milyar 156,67 milyon dolarlık kısmı iki taraflı yardımlar, 151 milyon doları ise çok taraflı katkı olarak gerçekleşti. İki taraflı katkıların 2 milyar 596,12 milyon doları hibe; 560,55 milyon doları ise tavizli kredi yardımı şeklinde oldu.
Türkiye tarafından 2013 yılında yapılan iki taraflı Resmi Kalkınma Yardımları, 2012 yılında yapılan yardımlara göre yüzde 30’luk artış gösterdi. Suriyeli misafirlere yapılan yardımlar nedeniyle Orta Doğu Bölgesi 1 milyar 766,54 milyon dolar ile yardımlardan en çok yararlanan bölge oldu. 2012 yılında 3 katlık resmi kalkınma yardımı artışıyla ikinci sıraya yükselen Afrika Bölgesi, 2013’te gerçekleşen 782 milyon dolarlık yardım rakamıyla yerini korudu. Güney ve Orta Asya Bölgesine yapılan yardımlarda ise yüzde 8’lik artış gerçekleşti ve 484 milyon dolara ulaşıldı. Her ne kadar Güney ve Orta Asya Bölgesine yapılan yardımlarda Afrika Bölgesine oranla daha fazla bir artış görülmüş olsa da Asya Bölgesi 2013’te yine 3. sırada yer aldı.
Balkanlar ve Doğu Avrupa ülkelerine yapılan yardımlarda önceki yıla oranla yüzde 12’lik artış görüldü. Diğer bölgelere bakıldığında ise, Uzak Doğu ülkelerine yapılan yardımlarda yüzde 70, Amerika ülkelerine yapılan yardımlarda ise yüzde 64’luk artış yaşandı.
BÜTÇE DESTEĞİ
Türkiye tarafından 2013 yılında Somali’ye 15 milyon dolar, Kırgızistan’a ise 2,23 milyon dolar tutarında mali destek sağlandı. Hazine Müsteşarlığı ile Mısır Maliye Bakanlığı arasında Eylül 2012 tarihinde imzalanan protokol çerçevesinde ülkemiz tarafından Mısır’a 1 milyar dolar tavizli kredi sağlanması kararlaştırıldı. Kredinin ilk dilimi olan 500 milyon dolar 2012 yılının son aylarında, ikinci dilimi ise 2013 yılının başlarında Mısır’a ulaştırıldı. Kırgızistan’a 60,55 milyon doları tutarında tavizli kredi sağlandı. Sonuç olarak Mısır’a ve Kırgızistan’a acılan tavizli kredilerin toplamı 2013 yılında 560,55 milyon dolar oldu.
ACİL VE İNSANİ YARDIM
Türkiye 2013 yılında yaptığı Resmi Kalkınma Yardımlarının yüzde 49’u insani yardım olarak raporlandı. Tutar olarak 1 milyar 629,18 milyon dolara ulaşan insani yardımların GSMH’ye oranı ise bir önceki yılla karşılaştırıldığında 0,13’ten 0,21’e yükseldi; bu oranla Türkiye, insani yardım yapan ülkeler arasında 1. sırada, yapılan yardım tutarı bakımından ise, Türkiye ABD ve İngiltere’nin ardından 3. sırada yer aldı. Kişi başına düşen insani yardım miktarı ise 22 dolar oldu.
Suriye’de başlayan karışıklıkların ardından 2011 yılının Nisan ayından itibaren ülkemize gelmeye başlayan Suriyeliler için Türkiye açık kapı politikası uygulamaya devam etti. Türkiye’de kurulan kamplarda 2 yılı aşkın suredir Suriyeli misafirlerin tüm ihtiyaçları hassasiyetle karşılandı. Bu sürecin etkisi ile ülkemiz 2012 yılında gerçekleştirdiği 1.040 milyon dolarlık yardımla en çok acil yardım yapan 4. donör (ABD, AB ve İngiltere’nin ardından) oldu. 2013 yılında da Suriyeli misafirlere yönelik yardımların tutarı 1.571 milyon dolar olarak hesaplandı.
YURTİÇİ ÖĞRENCİ YARDIMLARI
Türkiye, 20 yılı aşkın suredir yükseköğretim görmek isteyen uluslararası öğrencilere burs imkânı sağlanıyor. Bu çerçevede, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığınca 2012 yılında 4 bin 715 öğrenciye burs verilirken, 2013 yılında bu rakamın 3 kat üzerine çıkılarak 14 bin 507 öğrenciye yükseldi. Ayrıca Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TUBİTAK) tarafından uygulanan Yabancı Uyruklular İçin Doktora Burs Programı ve En Az Gelişmiş Ülkeler Lisansüstü Burs Programından toplam 162 öğrenci yararlandı.
PROJE PROGRAM YARDIMLARI, TEKNİK İŞBİRLİĞİ, ULUSAL STK’LARA DESTEK
Büyük bir çoğunluğu Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından yürütülen proje program / teknik işbirliği ve ulusal STK’lara destek çalışmalarına 2013 yılında 549 milyon doların üzerinde kaynak aktarıldı. Söz konusu çalışmalar kamu kurum ve kuruluşlarımız işbirliğinde gerçekleştirildi.
Sektörlerine de ayrıştırılabilen bu çalışmalarda sosyal altyapılar sektörüne yüzde 91 oranında pay aktarıldığı hesaplandı (tavizli kredilerin sektörleri ayrı tutularak).Sığınmacılar 2013 yılında çeşitli ülkelerden toplam 71 bin 353 kişi Türkiye’ye giriş yaptı. Dünya Bankası’nın belirlemiş olduğu kalkınma yardımı alabilen ülkeler arasından Türkiye’ye giriş yapan kişi sayısı ise 70 bin 431 oldu. Bu sığınmacıların 16 bin 415’i yasadışı olarak Türkiye’ye giriş yapan Suriyeliler oldu. 2013 yılında Türkiye’ye gelen sığınmacılar için 87,3 milyon dolar harcama gerçekleştirdi.
YÖNETİM GİDERLERİ
Yönetim giderleri, kalkınma yardımları çalışmalarına katılan tüm kurum ve kuruluşların, merkez ya da taşra teşkilatları ile yurt dışı birimlerinin, söz konusu faaliyeti gerçekleştirmek için yüklendiği personel, idari ve lojistik masrafları içerdi. 2013 yılında Türkiye yönetim giderleri 89,2 milyon dolar olarak hesaplandı. Söz konusu yönetim giderleri Resmi Kalkınma Yardımlarının yalnızca yüzde 3’u kadar oldu.
ULUSLARARASI KURULUŞLARA YAPILAN KATKILAR (ÇOK TARAFLI YARDIMLAR)
2013 yılında Türkiye’nin uluslararası kuruluşlara yaptığı katkılar 151 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2012 yılında 110,80 milyon dolar olan söz konusu yardım 2013 yılında yüzde 36 oranında arttı. Türkiye tarafından en çok katkı 70,17 milyon dolarla Dünya Bankası Grubu’na yapılırken 31,18 milyon dolarla ikinci sırayı Birleşmiş Milletler Örgütü ve icracı kuruluşları aldı.
Diğer resmi akımlar (DRA), resmi sektör tarafından yapılan ancak esasen kalkınmaya yönelik olmamaları veya yeterince tavizli olmamaları nedeniyle RKY olma koşullarını karşılamayan işlemler olarak tanımlanır. Türkiye 2013 yılında 2,58 milyon dolar kredi kullandırmış olup, daha önceki yıllarda vermiş olduğu kredilerin geri ödemesi olarak 15,64 milyon dolar tutarında anapara ve faiz aldı.
DOĞRUDAN YATIRIMLAR
Türkiye’nin sermaye ihracı önceki yıllardaki gibi Güney ve Orta Asya Bölgesinde yoğunlaşmakla beraber, Türk sermayesi Afrika’dan Latin Amerika’ya, Avrupa’dan Uzak Doğu’ya dünyanın dört bir yanına yayıldı. 2013 yılında Azerbaycan 449 milyon dolar, Hindistan 80 milyon dolar ve Mısır 38 milyon dolar ile Türkiye’nin en çok yatırım yaptığı ülkeler oldu.
2013 yılında STK’lar tarafından gerçekleştirilen kalkınma yardımları toplamı 280,23 milyon dolar oldu. Bir önceki yıla oranla STK yardımlarında yüzde 85’lik bir artış hesaplandı. Söz konusu rakamın 93,95 milyon dolarını Suriye’ye yapılan yardımlar teşkil etti. Türk kamu kurum ve kuruluşlarından STK’lara aktarılan kaynak 47,7 milyon dolar oldu.
DONÖR ÜLKELERİN 2013 KALKINMA YARDIMLARI VE TÜRKİYE’NİN YERİ
OECD ülkelerinin 2013 yılında net Resmi Kalkınma Yardımı toplamı 134,8 milyar dolar olarak kaydedildi. Bu da yardımların reel olarak yüzde 6,1 oranında arttı ve şu ana kadarki kaydedilen en yüksek seviye olduğunu gösterdi.
Hacimce en büyük yardımı yapan donörler ABD, İngiltere, Almanya, Japonya ve Fransa oldu. Birleşmiş Milletlerin belirlediği RKY/GSMH hedefi olan yüzde 0,7’yi Norveç, İsveç, Lüksemburg ve Danimarka gecen yıllarda da olduğu gibi aştı. Bu dört ülkenin yanı sıra İngiltere 2013 yılında RKY’ sini yüzde 27,8 oranında artırdı ve ilk defa BM’nin belirlediği yüzde 0,7’lik uluslararası hedefe ulaştı.