’dünya’nın Sıfır Noktası İstanbul’ Çaliştayi Gerçekleşti

Sultanahmet Meydanı’na Roma İmparatoru 1. Konstantin tarafından 4. yüzyılda yerleştirildiği varsayılan ’Milyon Taşı’ sayesinde ’dünyanın sıfır noktası’ kabul edilen İstanbul’un, 130 yıl önce Greenwich’e kaptırdığı bu unvana tekrar kavuşması İstanbul Aydın Üniversitesi’nde tartışmaya açıldı.
İstanbul Aydın Üniversitesi Türkiye’nin gündemine de oturan sıfır meridyeni çalıştayına ev sahipliği yaptı. Oturum Başkanlığı’nı Prof. Dr. İlber Ortaylı’nın üstlendiği çalıştayda, Astronom Yakup Emre, Prof. Dr. Türker Özkan, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Yalçın Koçak, Prof. Dr. Adnan Ökten gibi isimler yer aldı. Açılış konuşmasını yapan Prof. Dr. Selami Gözenç, “Yer yuvarlığı üzerindeki coğrafi konumu belirleyen boylam çizgilerinin başlangıcı olan sıfır çizgisi, tarih çağları içinde zamana ve ülkelerin kuvvet durumlarına değişiklik gösterecek şekilde karşımıza çıkmıştır. Dünyamızı doğu-batı olarak ikiye ayıran bu çizgi, uluslararası saatler ile saat farklarını belirlemek bakımından büyük önem taşır” şeklinde konuştu.
İNGİLTERE BATSA, GREENWICH KALACAK
Çalıştayın moderatörlüğünü yapan İlber Ortaylı, “Sıfır meridyen konusu son derece izafi bir meseledir. Eski haritalarda muhtelif yerlerde olduğunu söylemiştik. Doğu Roma İmparatorluğu döneminde, bütün yollar Batı Roma’ya çıkar ve dünyanın merkezi orası kabul edilirdi. Bizans diye yanlış olarak isimlendirilen Yeni Roma’da ise dünyanın sıfır noktası su terazisinin yanında bulunan milyon taşıdır. Bütün dünyanın başlangıç ve merkez noktası orasıdır. Greenwich rasathaneleri Britanya İmparatorluğu’nun tezahürü olarak kabul edildi. Bu sempozyumda bunun üzerinde durulacak. Tabi bunu değiştirmek mümkün değildir. Dünya 100-150 senede çok değişti. Çok kayıtlar, çok sistemler buna göre kuruldu. Hiç kimse değiştiremeyecek. İngiltere’nin kendisi batsa bu meridyeni kalacak. Buna rağmen bunu bilmek lazım. Eski haritalarda ve saptamalarda bunun gerekçelerini tartışmak lazım. Bu bir ilim meselesidir” şeklinde konuştu.
İNGİLİZ SİYASETİNİN SONUCUDUR
İstanbul Aydın Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Dr. Mustafa Aydın “Greenwich ne anlam ifade ediyor diye düşünüyorduk. Dünya’nın merkezinin neden Greenwich olduğunu bilmiyorduk. Yalnızca konuyla alakalı olan belirli akademisyenler bunun nedenini ve derinini biliyor. Biraz incelendiğinde İstanbul’un sıfır meridyeninin başlangıç noktası olduğunu ve yıllarca bu şekilde kullanıldığını biliyoruz. Ancak kamuoyu bunu böyle algılamıyor. 1884 yılında Washigton’da Uluslararası Meridyen Konferansı adı altında toplantı düzenleniyor. O dönem Osmanlı’yı konferansta Ahmed Rüstem Efendi temsil ediyor. Ahmed Rüstem Efendi oyunu ‘Uluslararası ilişkilerle sınırlı olmak kaydıyla ortak saatin kabulünden yana’ Greenwich için kullanyor. Bu konferansta Greenwich, 22 oyla ’0 meridyeni’ olarak kabul ediliyor. Bir medeniyetin, bir teknolojinin sonucu olarak bugün Greenwich’in başlangıç noktası olduğu düşüncesi yaygındır. Oysa ki bu da İngiliz siyasetinin sonucudur. Bizler üniversite olarak kamuyu aydınlatmak ve gelecek nesillere doğru bilgiyi aktarmakla mükellefiz” İfadelerini kullandı.
İSTANBUL ROMA İMPARATORLUĞUNUN’DA BAŞKENTİYDİ
İstanbul Aydın Üniversitesi Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Yalçın Koçak, İstanbul’un, Roma İmparatorluğu’na da başkentlik yaptığını anımsattı. Roma İmparatoru 1. Konstantin’in, 4. yüzyılda şehrin kurulduğu tarihi yarımadada, Ayasofya’nın karşısına yerleştirdiği düşünülen Milyon Taşı’nın, bugün de yerli ve yabancı turistlerin ilgi odağı olduğunu söyleyen Koçak, coğrafi anlamda da özellikleri bulunan Milyon Taşı hakkında: “Doğu Roma ve Batı Roma deniliyor ama neyin doğusu, neyin batısı? Greenwich’e göre bu ikisi de doğuda kalıyor. Demek ki bu ikisinin arasında bir doğu-batı çizgisi var. O çizgi de Ayasofya’dan geçen çizgi. Bu çizgi, Ayasofya’dan da eski. Dünyada hangi başkentin diğer başkentlere mesafeleri bir yerde yazar? Hiçbir yerde yok ama İstanbul’da, Milyon Taşı’nın üzerinde yazılıydı. Bu taş duruyor, bu konuda şahitlik ediyor. Sıfır meridyen, İstanbul’dan geçiyordu ve bu sıfır meridyen, kente İstanbul Mean Time’ı getirdi, yani İstanbul Ana Zamanını. Bugün hala 15 ülke İstanbul’un saat dilimini kullanıyor ve vakit olarak bu kenti baz alıyorsa biz neden başkasınınkini baz alalım? Bunlar gençliğimize bir soru işareti olsun” açıklamalarında bulundu.
116 YIL ÖNCE MERİDYENİN İŞARETLERİ BULUNDU
Çalıştay sonrası genel değerlendirme yapan İstanbul Aydın Üniversitesi Toplumsal Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi (TARMER) Müdürü Prof. Dr. Mustafa Saim Yeprem konunun uluslararası boyutta ele alınması amacıyla 2015 yılının Ekim ayında bir sempozyum düzenleyeceklerini ardından da bunu yapılması planlanan bir kongre ile taçlandıracaklarını açıkladı. Prof. Dr. Mustafa Saim Yeprem, “Dünyada konum belirlemede ve koordinatların bulunmasında sıfır meridyeni büyük önem arz etmektedir. Dünyada konum belirlenirken, sıfır meridyenleri son Osmanlı’nın hakim olduğu İstanbul’dan Ayasofya’nın alemi esas alınarak geçmiştir. Bu da yurdumuzun önemli bir tarihi geçmiş noktasını ifade ediyor. Gerçekten dünyanın doğu ve batısını birbirinden ayırma özelliği olan meridyenin İstanbul’dan geçen bir meridyen olduğu ve hatta 116 yıl öncesinde bu meridyenin işaretlerinin bulunduğuna değiniliyor” dedi.