Van Arıtma Tesisi’nin Yer Seçimine Tepkiler Çiğ Gibi Büyüyor

Van Su ve Kanalizasyon İdaresi (VASKİ) Genel Müdürlüğü’nün ‘Van Atık Su Arıtma Tesisi’ Şemsibey Mahallesi’nde bulunan Vayvay Mevkii’nde yapılması planına tepkiler her gün artarak çığ gibi büyüyor.
Tuşba Belediye Başkanı Doç. Dr. Fevzi Özgökçe, Van Su ve Kanalizasyon İdaresi (VASKİ) Genel Müdürlüğü’nün ‘Van Atık Su Arıtma Tesisinin taslak projesinin hazırlanması amacıyla Van Ticaret ve Sanayi Odası Tuşba Salonu’nda geçtiğimiz gün düzenlenen Halk Toplantısı’nda, belirlenen yer tespitinin yanlış olduğunu ifade etmiş, ‘Van’ın ve Van Gölü’nün geleceği için Van atık su şebekesinin Çiçekli Mahallesi üzerinde Dönemeç mahallesi yakınlarına alınarak Gürpınar, Gevaş, Edremit, İpekyolu ve Tuşba ilçelerinin tüm kanalizasyonu Dönemeç vadisinde kurulacak bir tam kapasiteyle çalıştırılacak arıtma tesisinin ortak tek nokta olmasını daha uygun olacağını ifade etmişti. Mevcut arıtma tesisinin bulunduğu bölgede gölün çok ciddi şekilde kirletildiğini ve buranın da kesinlikle temizlenmesi gerektiğini, Van şehir merkezinde kalan mevcut alanın, Van Gölü kıyısında en güzel kumsalına sahip olduğunu, buranın kesinlikle temizlenerek kıyısının yaşanabilir bir alanı haline getirilmesi, aksi durumda başta tüm Van, üniversite, Teknokent, Fuar alanı, organize ve oto sanayi alanının çok değil iki yılda pis kokudan ve oluşan olumsuz ekolojik şartlardan dolayı şehir boşaltılmak zorunda kalınacağını kaydetmişti.
“UYGULANACAK PROJENİN YER SEÇİMİ YANLIŞTIR”
Gerçekleştirilen toplantıda, yüzde 95’i gibi büyük bölümünün hibe kredilerle yapılacak olan Van Atık Su ve Arıtma Tesisleri’nin Van için yıllardır beklenen bir proje olduğunu vurgulayan Başkan Özgökçe, Van Gölü’nün en güzel yeri olan İskele Mahallesi’ndeki bölgeye arıtma tesisinin kurulmasının yanlış bir karar olduğunu ifade etmişti. Başkan Özgökçe, mevcut tesisin bulunduğu bölgenin yıllar önce tüm Vanlıların yüzdüğü bir alan olmasına rağmen şimdi tamamen ölü, metruk, ıssız ve mezbele bölge haline geldiğini söyledi. Başkan Özgökçe, “Arıtma Tesisinin hemen yanı başında Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Teknokent, Organize Sanayi Bölgesi ile Fuar ve Kongre Merkezi bulunmaktadır. Şehir merkezinden Van Denizine gidilebilecek en yakın nokta olması, Şehir merkezi de gittikçe o bölgeye kayıyor olması ve zamanla şehrin tam merkezi olacak bu alan sanki tarihten bu alanın başına geleceklerin bilindiği Şemsibey mahallesindeki Vayvay mevkiinde asla bu tesis kurulamaz, Çünkü; mevcut hakim rüzgar yönü arıtma tesisinden oluşacak kokuları direk Şehir merkezine getirecek yöndedir. Van’da Kurulan iskeleye Google earth’te baktığınızda da görülmektedir. Van Gölü’ne akıtılan atık sular Göl biyokimyasını, fauna ve florasını önemli şekilde etkilemektedir. Özellikle Kampus-İskele sahil bandında yıllardır çalıştırılamayan tesisten dolayı yoğun atıklardan dolayı dip çamurlaşmanın çok yüksek olduğu, plankton ve bakteri yoğunluğundan göl renginin değiştiği ve bunların sonucu olarak kıyıya yakın yerleşim alanlarında ve üniversite, sanayi siteleri ve şehirde bile rahatsız edici ölçüde kokuşma olduğu görülmektedir. Her geçen yıl artan bu dip çamurlaşmanın derin olmayan bu sahil bandını gelecek yıllarda doldurarak daha vahim sonuçlar yaratabileceği kaçınılmazdır. Bu alanın temizlenmesinin çok ciddi miktarda maliyet doğuracaktır. Göle karışan evsel atıklar içindeki çeşitli kimyasalların giderek artması belli alanlarda Van Gölü’nde yaşayan endemik balık olan inci kefal (Chalcalburnustarichi) ve diğer faydalı organizmalarda toplu ölümlere yol açabilecek ve avlanan balıklarda kalıntı riski taşıyabilecektir. Tesis kurulmadan önce çok temiz ve berrak bir suya sahip geniş bir kumsal plaj olan arıtma tesisinin bulunduğu alan artık büyük bir bataklık ve çöplük şeridi, metruk ve mezbele olmuş durumdadır. Bu alanda göle girmek artık mümkün olmadığı gibi bir şekilde göl suyuna temas etmek dahi ciddi hastalıkların enfeksiyonuna sebep olabilmektedir. Bu alanda aşırı organik yüklemeden dolayı göl ve tatlı su ile karışık göletlerde aşırı miktarda göl sineklerinin arttığı görülmüştür. Makul yoğunlukta organik atıkları parçalayan ve esasen faydalı olan bu canlılar aşırı organik deşarj neticesinde çok yüksek yoğunluklarda çoğalıp kıyıya yakın yerleşim alanlarında sosyal yaşamı ciddi ölçüde olumsuz etkilemekte ve rahatsızlık vermektedir. Yürütülen mücadele çalışmalarında kullanılan kimyasallar çevre ve insan sağlığına zarar vermektedir. Yapılan mücadele sonraki yıl yeni artışları engelleyemediğinden her yıl milyonlarca lira boşa harcandığı gibi ekosisteme ciddi anlamda müdahale edilmektedir. Mevcut alan 1/100.000’lik Çevre Düzen planında 1655 kodu altında kaldığından kesinlikle bu alana bu tesisin kurulamayacağı ve bu sebeplerden dolayı yer seçiminin kesinlikle yanlış olduğunu düşünüyoruz” dedi.
“PROJENİN BİR AN EVVEL HAYATA GEÇİRİLMESİNİ İSTİYORUZ”
Proje süresinin uzamaması ve bir an önce hayata geçirilmesi adına görüş ve önerilerini de dile getiren Başkan Özgökçe, “Bizim en büyük sıkıntımız, belediyeler burayı çalıştıramıyor. Dünyanın birçok yerinde olduğu gibi maalesef şuan Denizlide tam işletilemediği için Menderes Deresi can çekişiyor. Gerek Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan gerekse Avrupa Birliği’nden bu tür güzel projelere çok ciddi destekler var. Biz de bir Vanlı olarak ilimizde kalıcı bir şeylerin yapılmasını istiyoruz” dedi.
Van Gölü’nün bir an evvel bu kirlilikten kurtarılması gerektiğini de vurgulayan Başkan Özgökçe, “Gerek yıllarca üniversitede yaptığımız bilimsel çalışmalar gerekse şu anki konumumuz itibarıyla tek isteğimiz Van Gölü’nün bir an evvel bu kirlilikten kurtarmaktır. Çevresel etkenleri konusunda yarın öbür gün bir sıkıntı meydana gelecekse biz bunu şimdiden göz önünde bulundurulmasını istiyoruz. Bir diğer önerimizi ise tesisin yapıldığı yer gölün en sığ olduğu bölge olmasından dolayı koku şehir merkezine doğru yayılıyor. Bir de o bölge temizlenecek mi ve şu andaki mevcut arıtma tesisi ne olacak?” şeklinde konuştu.
“YENİ ARITMA TESİSİ ENAZ 50 YILLIK BİR ÖNGÖRÜ İLE HAZIRLANMALIDIR”
Mahalle sakinlerinin yanı sıra toplumun her kesiminde insanların tesislerin yer seçimi ile ilgili her platformda tepki ve kaygılarını kendilerine ilettiğini vurgulayan Başkan Özgökçe, konuşmasını şöyle sürdürdü;
“Biz görüşlerimizi geçen gün yaptığımız toplantıda dile getirdik. Yaptığımız çalışma sonucu kod kurtardığı için atık suyu şebekesini Çiçekli Mahallesi üzerinde Dönemeç Mahallesi yakınında kurulacak bir tesis 5 ilçenin de atıklarını tek nokta temizleyeceğinden Van denizine 3 ayrı noktasında hem koku hem de maliyet işletme giderleri düşünüldüğünde en uygun yerin Dönemeç vadisi olduğu aşikardır. Burada olması durumunda; vadide yer aldığında ve Van ve diğer 5 ilçe şehir merkezlerine uzak olması nedeniyle Van için kokudan etkilenme ortadan kalkmış olacaktır. Aksi durumda hem Gevaş, Edremit, Gürpınar ve İpekyolu-Tuşba yıllarca pis koku altında kalacaktır (şimdiden Edremit, Gevaş ve Van’da koku çok rahatsız edici boyuta ulaştı). Her ne kadar Van Gölü Havzası kapalı havza olsa da tesisi iyi işlettiğinizde temiz suyu göle vermezden önce Dönemeç vadisinde kurulması durumunda bu projeyi mademki Avrupa Birliği destekleyecek, sağlıklı bir yerin seçilmesi ve bu yerin çevresinde Dönemeç deltasında mevcut bataklıkta sivrisinek mücadelesi tek nokta daha etkin yapılabilecek ve 5 ilçede ayrı ayrı yapılacak sineklerle mücadele daha başarılı olacak ve masraf daha az olacağı gibi organik maddelerin 5 ayrı yerden tek noktada arıtılması ve yapılacak bertaraf işlemleri daha doğru olacaktır. Kurulacak pompa ve terfi hatlarıyla Van’ın şehir şebekesi de yenilenmiş ve en az elli yıllık süreçte Dünyanın incisi olan Van’ımızda kalıcı olarak kanalizasyon sorunu ortadan kalktığı gibi, Van’ın en mükemmel sahilinde yeniden Sahil kenti olan Van’da Antalya’daki gibi Konya altı veya İzmir’deki Kordonboyu veya Bodrum ve Marmaris sahillerine benzer Vayvay sahiline kavuşturmuş olacağız.. IPA, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Büyükşehir Belediyesince yapılacak bu proje çok önemli bir fırsattır. Ve böyle fırsatlar her zaman ele geçmez tüm duyarlı Van’lıların ve Çevrecilerin, doğa severlerin, karar vericilerin ve yetkililerin mutlaka ama mutlaka kalıcı ve mükemmel bir tesisin yerinin doğru seçilmesinde etkili olması ve görüş önerilerini belirtmeleri gerekmektedir”.
“TEPKİLER ÇIĞ GİBİ BÜYÜYOR”
Başkan Özgökçe’nin kaygılarını anlayan Vanlılar, arıtma tesisi için belirlenen yerin yanlış olduğu konusunda neredeyse yek fikir tek yumruk oldular. Gerek Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nden bilim insanı gerekse sivil toplum örgütleri, dernek ve oda temsilcileri ile mahalle sakinlerinde gelen tepkiler her gün biraz daha artarak çığ gibi büyüyor. Üniversitelerden çok sayıda bilim insanı yer seçiminin yanlış oluğunu ve konu ile ilgili hazırladıkları raporları ilgili yerlere vereceklerini ifade ettiler. Van için belki 50 yılda bir yakalama ihtimali olan bir projenin kimsenin heba etmeye hakkı olmadığını vurgulayan bilim insanları, mevcut yerin Van sahilinde en son düşünülebilecek belki de tek ender, nadir bir yer olduğunu ve bu hatanın tekrarı durumunda hem Van Gölü ölecek ve Van şehride gelecekte yaşanmayacak ve terk edilmesi gereken yer olacaktır.
İskele, Yalı, Şemsibey, Bardakçı ve Kalecik gibi birçok mahalle sakinleri yeni arıtma tesisinin yer seçimi ile ilgili yanlış kararın önüne geçmek için önümüzdeki günlerde mitingler düzenlemek için hazırlıklar yaparken, sivil toplum örgütleri ve sendika ve dernek temsilcileri ise şehrin giriş noktasında böyle bir tesisin yanlış yerde kurulmasının Van’a yakışmayacağını belittiler. Van’ın yıllardır uygulanan yanlış politikalara kurban edildiğini dile getiren yetkililer, ne Van’ın ne de Van Gölü’nün bu günden sonra hayata geçirilecek bir yanlış karara heba edilmemesi gerektiğini ifade ettiler. Yapılan açıklamaların ardından söz alan iskele mahalle sakini Alp Ertosun, “Bu güne kadar İskele Mahalle halkı ile bu konu hakkında her hangi bir istişarede bulunulmadı ve herhangi bir çözüm sunulmadı. Daha önce yapılmış olan arıtma tesisinin yaklaşık 18 yıldır çalışmadığını hepimiz bilmekteyiz. Orada oluşan koku, sinek ve mikroplardan kaynaklanan hastalık ve rahatsızlıkları hepiniz tahmin edersiniz şimdi çözüm olarak iskele mahallesinde kurulması planlanan arıtma tesisinin İskele Mahallesi dışında olması gerekmektedir. Toplumun sağlığı için yeni yapılacak olan arıtma tesisinin yaşam alanlarından uzaklaştırılarak Çiçekli mahallesi üzerinden Gürpınar’a taşınması burada ayrıştırıldıktan sonra temizlenen suyun Van gölüne akıtılması en sağlıklı çalışma olacaktır” dedi.